CĂN TÍNH TRONG VĂN HỌC – MỘT SỐ BÌNH DIỆN NGHIÊN CỨU

Tóm tắt

Bài viết tìm hiểu vấn đề căn tính được khai thác trong văn học, qua ba bình diện: cách thức xây dựng hình tượng nhân vật, kí ức tự sự và thân thể biểu đạt. Việc xây dựng hình tượng nhân vật cá thể được mô hình hóa theo công thức tự định nghĩa (bởi yếu tố nội tại) và được định nghĩa (bởi yếu tố ngoại tại) trong khi hình tượng cộng đồng được xây dựng từ hai quan niệm dân tộc và đại chúng. Tùy theo mỗi phương thức xây dựng hình tượng, căn tính có thể đầy nghĩa hay rỗng nghĩa, có thể đồng nhất hay cạnh tranh với nhau và với xã hội. Ở bình diện kí ức, căn tính được nhìn từ bên trong, qua cách kể chuyện của nhân vật và tác giả. Ở bình diện thân thể, căn tính chuyển từ tinh thần sang cơ thể vật lí, cho thấy cả sự đồng thuận lẫn phản kháng khuôn mẫu xã hội áp đặt trên thân thể. Từ lí thuyết đến một số ví dụ điển hình trong văn học, bài viết mang đến một cái nhìn vừa khái quát vừa cụ thể về vấn đề căn tính trong văn học, cũng như cho thấy hiệu quả phân tích căn tính của nhân vật văn học gắn với nghệ thuật kể chuyện và quan niệm về văn hóa.